Wist je dat maar liefst 70% van alle Nederlanders recht heeft op een vorm van inkomensondersteuning? En dat ruim 4,5 miljoen Nederlanders in aanmerking komt voor meerdere van dergelijke regelingen? Daaronder worden bijvoorbeeld toeslagen voor zorg, huur of kinderopvang verstaan, maar ook de AOW, de kinderbijslag of een werkloosheidsuitkering. Het kan - afhankelijk van de regeling – dus gaan om extra inkomen voor zowel lage, midden en hoge inkomens. De afgelopen jaren zijn veel verschillende regelingen ontstaan. En die regelingen zijn helaas niet allemaal goed op elkaar afgestemd.
Het stelsel van inkomensondersteuning is daardoor erg ingewikkeld geworden en dat heeft negatieve gevolgen. Zo weet een aantal mensen niet dat zij een beroep kunnen doen op een regeling en missen zij inkomen, terwijl ze er wel recht op hebben. Of heeft men een beroep op een regeling gedaan, waarbij later blijkt dat dat recht niet bestond voor de betrokken persoon. Die kan dan in de problemen komen door terugvorderingen. Als gevolg van de ophef en de negatieve publiciteit daarover weerhoudt het anderen misschien weer om een beroep op zo’n regeling te doen.
Het kabinet start daarom met de hervorming van het systeem van de sociale zekerheid, toeslagen en inkomstenbelasting. Deze ‘hervormingsagenda inkomensondersteuning’ kent drie doelen. Inkomensondersteuning moet: (1) mensen zekerheid bieden, (2) makkelijker te begrijpen zijn en (3) meer werken moet lonen. Uitgangspunt bij die hervormingsagenda is bovendien dat de verschillende groepen er niet flink op voor- of achteruit mogen gaan en dat de armoede de komende jaren in ieder geval niet mag stijgen in Nederland.
Het kabinet heeft aangekondigd om in het kader van deze hervormingsagenda in het voorjaar van 2025 verschillende varianten te presenteren om het belasting- en toeslagensysteem aan te passen. Dit in samenhang met het wettelijk minimumloon en andere inkomensregelingen. Ook lopen er wetsvoorstellen om de kinderopvangtoeslag, de huurtoeslag en de participatiewet te vereenvoudigen.
Daarnaast wil het kabinet werk maken van een ‘recht op vergissen’. Hierdoor wordt het mensen minder zwaar aangerekend als zij een fout maken bij het aanvragen van bijvoorbeeld regelingen betreffende de sociale zekerheid. Ook komt er een wetsvoorstel ‘Proactieve dienstverlening’, waarmee het UWV, de Sociale verzekeringsbank en de gemeenten mensen gericht kunnen informeren over regelingen waar ze recht op hebben. Kortom, een majeure operatie.
Uitvoeringsorganisaties onder druk
De complexiteit en de grote hoeveelheid huidige regelingen blijkt ook uit de problemen bij de uitvoeringsorganisaties, waaronder de Belastingdienst en het UWV, die regelmatig gemeld worden. Die problemen hebben meerdere oorzaken. Naast de complexiteit van de regelingen is er vaak sprake van verouderde ICT. En deze organisaties hebben veel last van de krapte op de arbeidsmarkt. Zij komen maar moeilijk aan de juiste mensen die de vaak gespecialiseerde werkzaamheden uit kunnen voeren.
Desondanks zal er de komende jaren door verschillende departementen, uitvoeringsorganisaties en lokale overheden stapsgewijs worden gewerkt aan vereenvoudigingen, hervormingen en aan de betere uitvoerbaarheid van inkomensregelingen. De minister van Sociale zaken en werkgelegenheid bewaakt de samenhang en voortgang en is verantwoordelijk voor de hervormingsagenda.
Vanzelfsprekend blijven wij de ontwikkelingen op dit gebied voor je volgen.