SER: ‘Creëer een nieuw en vereenvoudigd maatschappelijk verlofkader.’
De SER is het belangrijkste adviesorgaan voor de regering. De SER bestaat uit werkgevers-, werknemers- en kroonleden. In januari 2024 adviseerde de SER het nieuwe kabinet om de huidige verlofregelingen te bundelen en onder te brengen in een nieuwe Wet maatschappelijk verlof met drie pijlers: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof. Ook stelt de SER in het advies Balans in maatschappelijk verlof voor om de huidige regelingen te vereenvoudigen en meer balans in de financiering te brengen.
Met deze voorstellen wordt een toekomstbestendige verlofstructuur gecreëerd. Verlof dat eenvoudig en overzichtelijk is geregeld levert voor de werkgever minder geregel en administratieve last op en de belemmeringen voor het opnemen van verlof door medewerkers worden verminderd. Het kan verder prestaties en motivatie van medewerkers bevorderen en het ziekteverzuim verminderen. De voorstellen dragen ook bij aan het bevorderen van de noodzakelijke wendbaarheid van organisaties. De voorgestelde evenwichtige financieringswijze vergroot het draagvlak onder medewerkers en werkgevers, die nu vooral de kosten van verlof betalen.
Huidige verlofstelsel te complex en onoverzichtelijk
De afgelopen jaren is het wettelijk verlofstelsel steeds meer uitgebreid. De uitbreidingen hebben tot een onoverzichtelijk verlofstelsel geleid. Bovendien zijn de huidige regelingen complex en is de financiering onevenwichtig. Ook worden bij verlofopname knelpunten ervaren, in het bijzonder rond de opname van ouderschapsverlof. Bovendien vragen het toenemende beroep op informele zorg en de huidige arbeidsmarktkrapte en vergrijzing om een modernisering van het verlofstelsel.
Een nieuw verlofkader: Maatschappelijk verlof
De SER adviseert het nieuwe kabinet om de huidige verlofregelingen (vastgelegd in de huidige Wet arbeid en zorg) te vereenvoudigen en te bundelen in een nieuwe Wet maatschappelijk verlof. Die bestaat uit drie pijlers: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof. Daarbij is uitgegaan van de bestaande verlofrechten.
Zorg voor kinderen: Onder zorg voor kinderen vallen zwangerschaps- en bevallingsverlof, geboorteverlof, ouderschapsverlof en adoptie- en pleegzorgverlof. Het aantrekkelijke van het samenbrengen van deze regelingen is dat de uitvoering voor de werkgevers en de eenvoud voor medewerkers groter wordt. De SER doet verschillende voorstellen om de regelgeving en administratieve handelingen in deze pijler te vereenvoudigen en (betalings)voorwaarden zoveel mogelijk gelijk te trekken. Belemmeringen voor het gebruik van (betaalde) verlofregelingen door medewerkers met een laag inkomen kunnen zo ook worden verminderd.
Zorg voor naasten: Deze pijler betreft de huidige regelingen voor kortdurend en langdurend zorgverlof en biedt tevens mogelijkheden voor het opnemen van verlof voor mantelzorg. Door de toenemende vergrijzing zullen steeds meer medewerkers mantelzorgtaken gaan krijgen. De SER vindt dat mantelzorg op korte termijn beter moet worden gefaciliteerd vanwege het maatschappelijke belang ervan. Voorgesteld wordt om op korte termijn het huidige kort- en langdurend zorgverlof samen te voegen en daaronder ook mantelzorg te scharen. Zo ontstaat er één verlofrecht voor de noodzakelijke zorg voor ‘naasten’ bij ziekte of hulpbehoevendheid. Voor structurele situaties van mantelzorg moeten er structurele oplossingen komen, zodat mantelzorgers niet terug hoeven te vallen op ziekmelding of opname van wettelijke vakantierechten. De SER pakt mantelzorg in combinatie met werk in een apart advies op.
Persoonlijk verlof: binnen deze pijler kunnen bestaande en nieuwe verlofbehoeften decentraal en via maatwerk worden geregeld, om medewerkers meer mogelijkheden te geven om werken, leren en/of zorgen te combineren. Rouw verdient een plek in deze pijler van persoonlijk verlof. Voorgesteld wordt om in deze pijler het huidige wettelijke calamiteitenverlof op te nemen, evenals een faciliteit ten behoeve van verlof voor rouwende medewerkers. Hiervan kan door het maken van maatwerkafspraken decentraal worden afgeweken in overleg tussen vakbonden en werkgeversorganisaties. Uitgangspunt is een evenredige bijdrage vanuit de publieke middelen voor het wettelijk deel van deze verloffaciliteit. Daarnaast zouden eventuele decentrale afspraken fiscaal kunnen worden gestimuleerd.
Meer balans in zeggenschap en lastenverdeling
De SER hecht aan meer balans in zeggenschap -vanuit werkgeversperspectief- over de opname van verlof. Zo vindt de SER het bij het opnemen van ouderschapsverlof van belang dat werkgevers en medewerkers zo vroeg mogelijk (liefst voor de geboorte) overleggen over de hoeveelheid, timing en spreiding van dagen. Daarom stelt de SER voor om in de wettelijke regeling van het ouderschapsverlof een vereiste van goed overleg in te voegen over de wijze van opnemen op basis van wederzijdse wensen en behoeften.
Daarnaast doet de SER voorstellen voor een evenwichtigere wijze van financiering, door een grotere en meer herkenbare bijdrage van de overheid, om te beginnen ten aanzien van het geboorteverlof. In de huidige vormgeving van het betaald verlof dragen werkgevers in aanzienlijke mate en deels ook medewerkers zelf de lasten van betaald (aanvullend) geboorte- en ouderschapsverlof, terwijl de bijdrage vanuit de overheid beperkt is. Dat staat niet in verhouding tot de grote maatschappelijke baten die deze verlofvormen hebben, aldus de SER.
Al met al een duidelijk advies aan een nieuw kabinet. Nu nog een nieuw kabinet…